Crowdfunding – Czy to przyszłość finansowania startupów?

Crowdfunding, czyli finansowanie projektów przez dużą grupę ludzi, zyskał na znaczeniu w ostatnich latach jako nowoczesna forma pozyskiwania środków dla projektów, startupów oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP). Choć początkowo był głównie kojarzony z inicjatywami artystycznymi, charytatywnymi czy społecznymi realizowanymi na platformach takich jak PolakPotrafi.pl czy Siepomaga.pl, to stopniowo coraz więcej przedsiębiorców zaczęło dostrzegać jego potencjał jako źródło kapitału na rozwój biznesu, w którym inwestor, w zamian za wpłatę, obejmuje papiery wartościowe (najczęściej akcje) wyemitowane przez właściciela projektu.

W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach UE, crowdfunding udziałowy stał się alternatywą dla tradycyjnych źródeł kapitału, takich jak banki, fundusze venture capital czy aniołowie biznesu. Mimo że początkowo crowdfunding udziałowy w Polsce rozwijał się bez wsparcia dedykowanych oraz szczegółowych przepisów prawnych, to od niedawna (koniec lipca ub.r) sytuacja ta uległa zmianie dzięki wprowadzeniu nowej ustawy o finansowaniu społecznościowym. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1503, które obowiązuje od 10 listopada 2023 roku, ma na celu ujednolicenie regulacji dotyczących platform crowdfundingowych w całej Unii Europejskiej. Wprowadza ono wspólne zasady i wymagania, które muszą spełniać europejscy dostawcy usług finansowania społecznościowego dla przedsiębiorstw w Polsce min. przez obowiązek uzyskania licencji KNFu.

Pomimo, nowych wymagań regulacyjnych warto podkreślić jednak, że wraz z przyjęciem rozporządzenia Rady Europejskiej platformy crowdfundingowe uzyskały możliwość oferowania usług transgranicznych na terenie całej UE – dotyczy to kampanii crowdfundingowych, nieprzekraczających kwoty 5 mln euro w ciągu 12 miesięcy. Dzięki temu spółki będą mogły spodziewać się napływu zagranicznych inwestorów, a rodzimi inwestorzy będą mogli dywersyfikować swój portfel inwestycyjny akcjami zagranicznych, nie notowanych spółek.

Wcześniej, zgodnie z dotychczasową regulacją w Polsce, działalność platform crowdfundingowych opartych o finansowanie związane z emisją papierów wartościowych mogła być prowadzona w oparciu o licencję maklerską lub też bez licencji maklerskiej, w modelu tzw.„słupa ogłoszeniowego”. Ten drugi model był zdecydowanie dominujący na Polskim rynku jednak platformy działały wtedy wyłącznie jako przestrzeń marketingowa dla ofert pozyskania finansowania i miały zakaz oferowania oraz pośredniczenia w przekazywaniu zleceń.

Platformy działające bez licencji miały więc znacznie ograniczone pole działania oraz funkcjonalności (nie można było np. bezpośrednio zamieszczać wszystkich informacji o projektach ani prowadzić rynku wtórnego). Trochę inna sytuacja miała miejsce w przypadku pożyczkowych platform crowdfundingowych, które nie były wtedy uregulowane przepisami, czy nadzorowane przez KNF i nie wymagały żadnej licencji, ponieważ opierały się na umowach cywilnoprawnych, a nie na instrumentach finansowych.

Obecny stan rynku crowdfundingu

Na koniec października 2024 roku według Europejskiego regulatora ESMA (European Securities and Markets Authority) licencje posiadają obecnie jedynie pięć podmiotów z Polski: Emiteo Sp. z o.o., Finansowo.pl SA, Crowd Real Estate SA, Europpa Sp. z o.o.  oraz GPW Private Market SA, które wraz z końcem sierpnia 2024 roku ogłosiło, że rozważa wycofanie się z projektu platformy crowdfundingowej oraz poszukiwanie inwestora strategicznego.

„Po początkowej, trwającej kilka lat euforii przyszedł czas brutalnej weryfikacji składanych obietnic, jakości spółek zbierających pieniądze oraz platform organizujących emisje. Efekty tej weryfikacji widać gołym okiem – 2023 był najgorszym rokiem w historii polskiego ECF-u, a wyczyny niektórych czarnych owiec jeszcze trochę będą odbijać się czkawką całemu środowisku. Jednocześnie myślę, że taka czystka była potrzebna. Dzięki odsianiu ziaren od plew mamy szansę od nowa zbudować tę metodę finansowania” – mówi Dawid Paczka, CEO Emiteo.

Wprowadzenie regulacji unijnych związanych z finansowaniem społecznościowym, wraz z nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, zdecydowanie zwiększyło zaufanie do tego modelu finansowania, otwierając nowe perspektywy dla jego uczestników. Z drugiej strony, w ostatnich latach trudne warunki ekonomiczne spowodowane wzrostem inflacji, szybko rosnącymi stopami procentowymi oraz zmniejszającym się zapałem inwestorów do tej formy inwestowania, a także bardziej rygorystyczne przepisy spowodowały, że platformy crowdfundingowe napotkały trudności operacyjne, a aktualne kalendarze planowanych emisji crowdfundingowych świecą pustkami. Pytanie, czy ten trend ma jeszcze szansę na odwrócenie?

„Zmiany prawne związane z pojawieniem się licencji nałożyły sporo nowych obowiązków i obwarowań na platformy jak nasza, ale jestem przekonany, że ucywilizują i pozytywnie wpłyną na rozwój crowdfundingu inwestycyjnego w Polsce, ba właściwie już to zrobiły!” – dodaje Dawid Paczka.

W 2022 roku, a więc przed wejściem nowych regulacji – co mówią liczby?

Według raportu PARP z marca 2024 r. pn. „Crowdfunding. Diagnoza potrzeb i uwarunkowań pod kątem projektowania instrumentu wsparcia” w 2022 roku jedynie 32% emisji zakończyło się sukcesem, czyli osiągnięciem pełnej kwoty finansowania. Oznacza to, że co trzecia spółka zebrała planowane środki. Jest to wyraźny spadek w porównaniu do poprzednich lat – w 2021 roku skuteczność emisji wyniosła 67%, a średnia dla lat 2012–2022 osiągnęła poziom 63%.

Crowdfunding lepszy dla tradycyjnych biznesów?

Według raportu opublikowanego przez ZPF “Crowdfunding udziałowy 3.0 2022” branże związane z crowdfundingiem udziałowym w Polsce niekoniecznie są silnie innowacyjne. Największą popularnością cieszą się sektory takie jak gaming (19,2%) oraz alkohole rzemieślnicze (18,7%). Zaskakująco wysoka jest również pozycja branży konopnej (10%) oraz aplikacji mobilnych, e-commerce i usług IT (8,6%). Te dane pokazują, że choć crowdfunding często kojarzy się z innowacjami i technologiami, w rzeczywistości dominują w nim bardziej tradycyjne, a nawet rzemieślnicze sektory. Inwestycje w te branże mogą oferować mniejsze ryzyko w porównaniu do startupów technologicznych, które często operują na wczesnym etapie rozwoju i nie mają jeszcze stabilnych modeli biznesowych.

Co ciekawe, jak wynika z raportu Fundacji Startup Poland „Polskie Startupy” 2023” crowdfunding nie jest popularną formą finansowania dla startupów – jedynie 4% z nich wskazało go jako źródło kapitału. Taki sam odsetek widoczny był w roku poprzednim. Pokazuje to, że platformy crowdfundingowe preferują firmy, które mają już gotowy produkt lub przynajmniej prototyp, co dodatkowo ogranicza dostępność dla ryzykownych projektów na wczesnym etapie rozwoju.

Jakie są główne wyzwania dla polskich platform crowdfundingowych?

„Spółki poszukujące kapitału poprzez emisję akcji na platformach crowdfundingowych muszą przekonać inwestorów, że ta forma inwestowania ma sens i może przynosić zyski. Myślę, że do tego potrzeba jeszcze trochę czasu, ale patrząc na to, jak radzą sobie nasi dotychczasowi emitenci, jestem przekonany, że zmiana sentymentu do ECF-u jest tylko kwestią czasu” – wyjaśnia Dawid Paczka.

Czy crowdfunding to przyszłość?

„Zarówno przedsiębiorcy, jak i inwestorzy potrzebują czasu, by przywyknąć do porządku prawnego i od nowa nabrać zaufania do oczyszczonego crowdfundingowego środowiska” – podsumowuje Dawid Paczka.

Crowdfunding może być przyszłością finansowania startupów w Polsce, ale konieczne jest, aby ekosystem ten uległ stabilizacji i odbudowie zaufania zarówno wśród przedsiębiorców, jak i inwestorów. Jeśli poszukujesz źródła finansowania dla Twojego projektu koniecznie zapoznaj się z naszą ostatnią publikacją – Sięgnij po Fundusze Europejskie! Sprawdź jakie programy wsparcia przewidziano dla startupów.